Wat doen onze tuinvogels vogels als het stormt?

Afgelopen dag en nacht hadden we een flinke westerstorm met de naam CIARA. Gelijk staat dan heel ons land op zijn kop. Maar hoe zit het nou bv met de vogels, wat doen die als het stormt? Voelen zij het aan als een storm nadert en hoe kunnen zij zich op tijd in veiligheid brengen, kunnen ze nog wel voedsel vinden als het lang duurt en overleven ze dat doorgaans wel? Dat vroeg ik mij af. Tijd om dat eens uit te zoeken.

De Engelse bioloog Lyall Watson heeft een biologische windschaal gemaakt voor de invloed van de wind op dieren. Volgens deze schaal zijn er bij windkracht 8 nog maar weinig vogels in de lucht. Bij windkracht 9 durven alleen zwaluwen en eenden nog te vliegen. En bij windkracht 10 blijven alle vogels aan de grond.

Er is onderscheid tussen zeevogels, trekvogels en landvogels. Zeevogels zijn een beetje wind wel gewend en blijven gewoon op zee. Zo kunnen meeuwen na afloop van een storm zich lekker hun buik vol eten aan alle kleine zeedieren die door de storm op het strand zijn aangespoeld; krabbetjes, zeesterren, kleine vissen, etc. En de Noordse stromvogel voelt zich ook in zijn element bij ruigere weersomstandigheden.

Mooie vogel, de Noordse stormvogel. Jammer dat ik ze ver van de zee vandaan woon....ik zou hem graag eens willen fotograferen:

(plaatje wikipedia)

De Noordse stormvogel, de ultieme boodschapper van storm en regen: verschijnt alleen bij harde aanlandige wind voor onze kust als ze door een storm zijn heengewaaid maar blijft gewoonlijk liefst zo ver mogelijk van de kust vandaan.

Maar in dit blog ga ik het hebben over de landvogels, zoals de vogeltjes in mijn tuin. Ik had ze gister nog wel aan mijn voedertafel gezien, al woei het erg hard. Later op de dag toen het heftig werd, zag ik ze niet meer.

Het blijkt dat vogels een storm kunnen voelen aankomen. Ze hebben daar een soort van 6e zintuig voor. Voor een storm aanbreekt daalt de luchtdruk plotseling en vogels schijnen dat verschil te kunnen voelen. Ze krijgen dus een waarschuwing, zodat ze tijdig een schuilplaats kunnen zoeken. Maar ook om nog even flink wat te eten. Dat heb ik idd gemerkt: het was een drukte van jewelste bij mijn voedertafel. Overigens eten ze alleen bij naderende storm hun buikje overvol, want daardoor worden ze zwaar en langzaam.

De meeste landvogels vinden het niet prettig, zo'n storm (windkracht 9), maar ze hebben ieder hun eigen manier om daar doorheen te komen. Kleine (zang)vogeltjes gaan dan schuilen, natuurlijk. Meestal laag bij de grond want hoe lager hoe warmer het is voor ze. Ze gaan in de luwte van naaldbomen zitten, of in dichte struiken en hagen zoals de liguster en coniferenhagen, watervogels schuilen in het riet. Stadsvogels zoals bv kraaien schuilen in de luwte van huizen en gebouwen, onder een goot of op een vensterbank bv. Daar zitten ze lekker droog en uit de wind. Holenbroeders gaan natuurlijk in holtes van bomen of in nestkastjes zitten. Ik heb er ook een paar hangen, maar heb de meesjes daar toch niet in zien gaan.

Vogels kunnen ook beter tegen de kou dan wij mensen. Ze hebben geen warm bloed in hun poten waardoor ze geen warmte verliezen bij contact met de koude bodem.
Daarnaast hebben ze een dik donspakket onder hun veren, welke als een lekkere isolatielaag dient. Ze zetten dan hun dons op en lijken een stuk dikker. De buitenste vettige veren beschermt ze tegen nattigheid en kou.
Het is dan wel niet prettig, maar helemaal reddeloos verloren zijn ze nu ook weer niet. Door te zorgen voor eten en nestkastjes in de tuin kunnen we ze toch een beetje helpen.

Nu we het over storm en zangvogels hebben: er doet zich een merkwaardig verschijnsel voor. In november vorig jaar zijn in ons buurland Belgie in de omgeving van Zeebrugge en Heist vijf exotische zangvogelsoorten gespot. Het zijn de bruine klauwier, de Siberische sprinkhaanzanger, de Roodoogvireo, de Izabeltapuit en de Turkestaanse klauwier. De vraag is: hoe zijn die zogenaamde ‘dwaalgasten’ hier terecht gekomen?

vlnr: bruine klauwier, roodoogvireo, siberische sprinkhaanzanger, turkestaanse klauwier

Dwaalgasten zijn jonge vogels zonder veel trekervaring die onderweg tussen hun broedgebied en de streek waar ze overwinteren uit koers raken. Hun aangeboren kompas werkt dan niet meer, ze raken in paniek en blijven maar in dezelfde richting vliegen.

Wat zich hier voor deed is aan een combinatie van factoren te wijten: meer en betere vogelaars, bijzondere weersomstandigheden én klimaatverandering.

De kuststreek is een ideale plek om vogels te spotten. De zeevogels die uit Noord-Amerika komen, zijn blij dat ze land zien, de zangvogels uit Azië vliegen niet graag over zee omdat ze daar niet kunnen rusten. De Noordzee vormt voor hen dus een natuurlijke barrière, met als resultaat dat beide groepen halt houden aan de kust en neerstrijken. Heden ten dage zijn er veel meer vogelspotters dan vroeger en kun je op allerlei manieren je waarnemingen melden, waardoor men inzicht krijgt in de vogelstand.

Veel zangvogels volgen de kustlijn en de haven is ’s nachts fel verlicht, waardoor de vogels voedsel kunnen zoeken. Dwaalgasten uit het oosten, zoals de bruine klauwier uit China, en de Siberische zangvogels zagen ze er al eerder.
Voor de komst van Amerikaanse zangvogels, zoals de Roodoogvireo en de Kleine Geelpootruiter heeft men een andere mogelijke verklaring: die werden vermoedelijk in volle trek uit koers geslagen door de tropisch storm Lorenzo die tot de Azoren reikte. En ze zo Europa binnenkwamen.
Maar gezien de lage aantallen kan het ook een toevalligheid zijn. Ze kunnen ook op een schip zijn gaan zitten om uit te rusten en zo meegelift hebben tot in de haven van Antwerpen.

Of de klimaatopwarming mede voor de komst van zeldzame zangvogels zorgt, is een moeilijk te zeggen. Het kan er wel voor zorgen dat soorten zoals de zilverreiger hun leefgebied naar het noorden uitbreiden. Of de zwartkop, die normaal naar het zuiden trekt maar nu steeds vaker in Engeland overwintert.
Hevige winden, mogelijk ook veroorzaakt door de klimaatopwarming, kunnen jonge vogels wel uit koers slaan en er zo voor zorgen dat ze zich naar een ander continent verplaatsen.
Klimaatverandering doet zeker het gedrag van vogels beïnvloeden. Er zijn voorbeelden van trekvogels die niet meer migreren of eerder migreren. Ook is vastgesteld dat klimaatverandering ervoor zorgt dat het ritme van een groeiend aantal vogels niet meer overeenkomt met het ritme van hun leefgebied. Maar daarover een ander keer meer.

Voor ons land kun je op de website van SOVON zien welke exoten zangvogels er bij ons gespot zijn:

https://www.sovon.nl/nl/node/6428

Dat zijn de Huiskraai en de Bruinkopdiksnavelmees