Tortelende Turkse tortels...hoe komen ze aan hun naam?

Kijk ze hier nou toch eens schattig bij elkaar zitten: twee mooie Turkse tortels. Niet voor niets zijn ze het symbool van de liefde: ze houden er van om lekker samen te knuffelen...te tortelen.

Ze doen hun naam dus wel eer aan. Misschien is het leuk om eens te vertellen hoe het zit met hun naamgeving. Want ze hebben hun naam niet gekregen door dat getortel!

De Turkse tortel (zonder duif ) (Streptopelia decaocto) is een duif die 2 ondersoorten kent: de decaocto: van Europa (bij ons dus ook) tot westelijk China en Korea. En de xanthocycla: van Myanmar tot oostelijk China.

Vroeger kwam in ons land in grote getale de tortelduif voor ook wel gewoon: tortel genoemd. Toen de Turkse tortel ook naar ons land kwam die ook tortel werd genoemd, werd het een beetje verwarrend. Dus kreeg de tortelduif in 1994 de naam Zomertortel (Streptopelia turtur).

Plaatje wikipedia van de Zomertortel:

Te zien is dat deze duif best wel op de Turkse tortel lijkt, maar hij is veel kleurrijker. Hierover later meer.

Tortelduif is een van de oudste Nederlandse samengestelde vogelnamen, afgeleid van Latijn turtur, wat een klanknabootsende naam is. Tortelduif is een samenstelling waarvan het eerste deel vroeger dezelfde betekenis had als die van het hele woord. Dat wil zeggen dat turtur tortel betekent en dus de toevoeging duif eigenlijk helemaal niet nodig was. Al rond het jaar 1000 bestond het woord turtulduva, maar door de jaren heen is men de betekenis van het woord tortel vergeten en werd het dus Tortelduif.

Het woord duif is nog ouder en kwam al voor in de 10e eeuw. De herkomst van het woord is niet met zekerheid bekend. Waarschuinlijk had het betrekking op zijn kleur, roep of gedrag.

En dan de naam Turkse tortel: om het nog ingewikkelder te maken is de naam Turkse tortel ook nog eens misleidend, want oorspronkelijk komt deze duif uit India en niet uit Turkije. Het verhaal gaat dat een Indiase koopman een tortelduif heeft geschonken aan een turkse sultan. Vanaf daar begon de turkse tortel zijn opmars richting noordwest Europa. Vanuit Turkije dus kwam hij in de jaren 50 via Duitsland in ons land en nam daarbij zijn naam mee: in Duitsland kreeg hij de naam Türkentaube. Waarschijnlijk hebben we dat in het Nederlands overgenomen als Turkse tortelduif.

Wat is nu de clou van dit verhaal?

Het woord Tortelduif is niet afgeleid van tortelen (wat minnekozen betekent), maar van tortelduif. Kunt U het nog volgen? haha......

Jammer dat we de Zomertortels praktisch niet meer zien in onze tuinen. Het is de mooiste duif van ons land, maar het is een trekvogel dus voor de winter trekt hij naar warmere gebieden. Hij komt in een groot deel van ons land voor, maar de aantallen zijn erg klein. Alleen in Zeeland, Flevoland, Drenthe en Noord-Limburg zitten nog enkele grotere populaties. Eén van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang ligt in de Europese broedgebieden, waar ingrijpende veranderingen hebben plaatsgevonden in het landgebruik. Door de homogenisering en schaalvergroting van de landbouw is er minder voedselaanbod voor de soort. In veel gevallen zijn ook houtwallen en bosschages verwijderd uit landbouwgebieden die nestgelegenheid en dekking bieden. Daarnaast ondervindt de soort veel problemen in de trekperiode naar de Afrikaanse overwinteringsgebieden (Sahel) als gevolg van een toenemende bevolking . De soort is ook nog eens een populaire jachtbuit en wordt bejaagd voor consumptie, handelsdoeleinden of puur voor het plezier. Ruwe schattingen gaan uit van 1,4 tot 2,2 miljoen in Europa afgeschoten zomertortels per jaar. Dit alles zorgt ervoor dat er structureel minder jongen groot worden gebracht en te weinig zomertortels overleven.

In 2015 heeft Birdlife International de illegale jacht in het Middellandse Zeegebied in kaart gebracht. De zomertortel is een soort die ondanks de wettelijke bescherming zeer zwaar te lijden heeft van de jacht. Het aantal zomertortels dat jaarlijks wordt doodgeschoten wordt op meer dan 1 miljoen geschat. Door de ligging zijn Malta en Cyprus een cruciale plaats voor de uitgeputte vogels om uit te rusten en daar lijken ze dan ook het meest kwetsbaar te zijn. De vogels worden meestal geschoten, maar vangst door middel van lijmstokken, touwen en netten komt ook voor.

In ons land was de zomertortel voor 1950 (toen hij nog tortelduif heette), een zeer algemeen voorkomende vogel en tussen 1973 en 1985 werd het aantal geschat op 35.000 tot 50.000. Daarna daalde het aantal zomertortels snel. Volgens Sovon Vogelonderzoek Nederland nam het aantal broedparen in Nederland significant af, met meer dan 5% per jaar sinds 1990. Tussen 1998 en 2000 werd het aantal broedparen op 10.000 tot 12.000 geschat en de daling gaat nog steeds door. In 2004 is hij als kwetsbaar op de Nederlandse Rode Lijst gezet.

Dus....geen foto's van deze mooie zomertortels. Maar de Turske tortels zijn ook mooi. Laten we maar blij zijn dat het met hen wel goed gaat.