Vliegje met parasitaire schimmel (Entomophthora muscae) in mijn tuin

Vandaag zag ik een groene vleesvlieg aan een plant hangen zonder dat hij zich bewoog. Ik herkende dat verschijnsel: meestal zie je dat pas in de herfst, het is een parasitaire schimmel die zich voortplant via een vlieg. Ik heb er in 2018 ook al een blog over geschreven:

http://natuurfotografieanitasart.blogspot.com/2018/06/vliegje-met-parasitaire-schimmel.html

De schimmel heet Entomophthora muscae wat letterlijk insectendoder van de vlieg betekent. Ze maakt m.n. onder de huisvliegen en verwanten veel slachtoffers (je kunt het dus ook in huis aantreffen): meer slachtoffers dan spinnen, vogels, reptielen, amfibieën en zoogdieren bij elkaar!

Als een vlieg in contact komt met een spore van deze schimmel, groeit een schimmeldraad door een lichaamsopening (zwakke zachte plek in het exoskelet) het lichaam van de vlieg binnen. Deze sporen hebben een speciale, erg kleverige slijmlaag en blijven daarom makkelijk aan de vlieg plakken. Op deze foto kun je zien dat er vanalles aan zijn vleugels kleeft:

De sporen gaan kiemen en de schimmeldraad (hyfe) die uit de spore groeit, breekt met kracht door het exoskelet van de vlieg en groeit de vlieg in. Eenmaal binnen groeit de schimmel in het vliegenbloed, vermenigvuldigt zich daar snel en bereikt uiteindelijk de hersenen van het onfortuinlijke vliegje.De groeiende schimmel verandert de vlieg binnen een paar dagen in een trage en overal tegenaan vliegende zombie; de hersenfuncties van de vlieg worden aangetast en overgenomen door de schimmel. Uiteindelijk wordt de vlieg gedwongen zo hoog mogelijk naar boven te klimmen, naar lichte plekken.
Eenmaal aangekomen op de top van een grasspriet of de bovenkant van het vensterglas, begint de doodsstrijd. Eerst kleeft de vlieg met zijn zuigsnuit vast aan het oppervlak en op het moment dat de aanhechting verzekerd is, beginnen de stuiptrekkingen in de poten en de vleugels. De schimmel laat de vlieg een typische houding aannemen, waarbij hij de vleugels uitspreidt en dood gaat. Dat is om andere vliegen te lokken.
Daarna wordt het lichaam van de vlieg door de schimmel overwoekerd. Het achterlijf zwelt op en zo kunnen de sporen zich verspreiden: op de zwakke, zachte plekken tussen de platen van het exoskelet komen sporendragende hyfen van de schimmel te voorschijn die met kracht weggeschoten worden en belanden in de omgeving van de dode vlieg. Deze sporen, klaar om de volgende vlieg te infecteren, zie je op een venster vaak als een witte halo rondom het dode lichaampje.

Zo'n door de schimmel opgezwollen achterlijf van aangetaste vrouwtjesvliegen blijkt onweerstaanbaar voor rondvliegende mannetjesvliegen die behalve aan eten alleen maar aan sex denken. Slechts één aanraking is al fataal. Als een andere vlieg o'n zieke vlieg aanraakt wordt hij bestoven met sporen van de schimmelziekte. Voordat de mannetjesvlieg zodanig is aangetast dat de schimmelziekte ook hem regeert, heeft hij alweer een aantal andere vrouwtjesvliegen ontmoet en deze besmet met sporen die bij het contact met de dode vrouwtjesvlieg op zijn lichaam zijn terecht gekomen. Hoe seksueel actiever de mannetjesvliegen, hoe sneller de verspreiding van de ziekte.

De vlieg op mijn foto is zo te zien pas net geinfecteerd want hij heeft nog niet de witte banden op zijn lijf: (ik heb het blad even omgedraaid)

Een naar verschijnsel vind ik het. Maar ergens zal alles in de natuur wel zo zijn nut hebben. Sommige onderzoekers menen dat dit de oplossing zou kunnen zijn voor de soms enorme vliegenoverlast in de warme zomers: schimmels inzetten. Gelukkig zijn zulke dramatische schimmelinfecties bij ons mensen niet bekend!