Cranendonck : Middeleeuws kasteel historie en de Heeren van Cranendonck

Deze blogpost ga ik wijden aan een stukje historie en genealogie van Cranendonck. Het heeft geen betrekking op foto's maar ik vind het een leuke aanvulling op de foto's uit mijn vorige blogpost van het Kasteeltje Cranendonck. Naast fotografie heb ik nl. nog een andere mooie hobby en dat is genealogie. Bij het info zoeken over het Cranendonckse bos en het Middeleeuwse kasteeltje (in 1250 gebouwd) kwam ik allerlei dingen tegen die mijn nieuwsgierigheid opwekten. Cranendonck blijkt nl. een rijke adelijke historie te hebben.

Het begint allemaal zo rond 1200. Maarheeze wordt het eerst genoemd in 1223, wanneer het tot deze parochie horende gebied Hugten door Dirk van Altena "in leen" wordt gegeven aan de Heer van Heeze. Toen ging mij een belletje rinkelen. In leen geven heeft te maken met een heerlijkheid. Ik had dat al eens uitgezocht bij de stamboom van mijn ouders. Maar het voert nog veel verder terug. Uiteindelijk kwam ik met mijn zoektocht tot 200 voor Chr. Ongelooflijk dat we zover terug kunnen gaan in de tijd en dan ook uitkomen bij onze gemeente Cranendonck. Wat volgt is een prachtig en boeiend stuk geschiedenis van onze gemeente Cranendonck!!!! Lees met mij mee..........

Wat blijkt nu: Cranendonck was vroeger een heerlijkheid. Een heerlijkheid is een bezitting van een heer waaraan bepaalde heerlijke rechten zijn verbonden. In de middeleeuwen  kwamen heerlijkheden als bestuursvorm voort uit een onderverdeling van het overheidsgezag. Met de term heerlijkheid wordt dan aangeduid het territorium of leen van een landsheer, die in dit gebied de volle heerlijke rechten uitoefende. Grotere heerlijkheden konden wel land worden genoemd. Bij een landsheerlijkheid was de heer soeverein, dat wil zeggen aan geen hoger landrechtelijk gezag onderworpen, hij was dus volledig de baas. De eigenaar van een heerlijkheid noemde men Heer of Vrouwe. De heren fungeerden als leenman van een hogere heer. Deze hogere heer kon een hoge edelman zijn, die zelf weer als leenman optrad namens een koning of keizer.
Veel heerlijkheden waren in handen van de adel.

Bij het zoeken op historie Cranendonck werd Maarheeze dus voor het eerst genoemd in 1223, wanneer het tot deze parochie horende gebied Hugten door Dirk van Altena in leen wordt gegeven aan de Heer van Heeze.

 " Het gebied werd na Dirks kinderloze dood in 1242 geërfd door diens neef Engelbert van Horne. Vermoedelijk was hij het die tussen Maarheeze en Soerendonk een kasteel liet bouwen. Geïnspireerd op de natuurlijke omstandigheden ter plaatse waar migrerende kraanvogels graag neerstreken (kraan: kraanvogel, donk: hoogte, heuvel in waterrijke omgeving), werd het kasteel Cranendonk genoemd; wellicht droeg het gebied zelf die naam al eerder". 

Deze informatie was de aanleiding om eens uit te zoeken hoe dat nu precies zat.
Ik begin eerst met een stukje genealogie. Ik heb daarbij gebruik gemaakt van de website wikipedia en genealogie online. En heb daarbij als uitgangspunt Engelbert van Horne en Dirk van Altena genomen, de twee namen die hier genoemd worden. Genealogie is niet eenvoudig, het komt erop neer dat je linken moet leggen. Van die namen ga je de ouders zoeken en dan daar weer de ouders van, tot je niet meer verder komt omdat er geen registratie meer van te vinden is. Je moet daarbij gebruik maken van stambomen van anderen, anders kom je niet aan de informatie. Op genealogie online wordt die informatie gedeeld. Bij mijn zoektocht kwam ik uit tot het jaartal 200 voor Chr!!! Hoe leuk is dat. In de stambomen van mijn ouders kwam ik maar tot 1600 na Chr.!!! Maar dat komt natuurlijk omdat het hier edelen en belangrijke koningen betreft.

Dirk van Altena heette eigenlijk Dirk van Loon. Altena is de naam van de heerlijkheid die hij bezat. Het geslacht van Loon was een geslacht van allemaal edelmannen en vrouwen. Engelbert komt uit het geslacht van Horne. Het Huis Horne is een oud adellijk geslacht waarvan diverse leden belangrijk zijn geweest voor de geschiedenis van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden. De naam is afkomstig van het Limburgse plaatsje Horn. De Hornes behoorden tot de hogere adel van de Nederlanden. Tal van heerlijkheden hadden gedurende enige tijd heren die uit dit geslacht afkomstig waren. Het huis Horne is in de achttiende eeuw uitgestorven.

kaartje Genwiki:

De oorsprong van de heren van Horne is niet helemaal duidelijk. Men gaat er van uit dat zij verwant waren aan de graven van Loon, maar dat is nooit met zekerheid aangetoond. De naam ‘Engelbert van Horne’ komt wel vaker voor in twaalfde-eeuwse oorkonden. Daarom wordt deze Engelbert gezien als stamvader van de heren van Horne. De vader van hem wordt echter weergegeven als Dirk van Loon. Ik zal in een opsomming van voorvaderen laten zien hoe dat zit. Ik begin bij de oudste voorvader van het geslacht van Loon. (bij het zoeken heb ik omgekeerd gewerkt: heb ik steeds naar de ouders van de persoon gezocht). Je zult zien dat de naamgeving in die tijd veel te maken had met de heerlijkheden die ze in leen hadden. Er komen allerlei namen voor. De oudste voorvader die ik vond van Dirk van Loon was Screafa Koning van de VisiGothen, geboren ongeveer 200 voor Chr. in Azie of Oost-Europa. Het voert te ver over de geschiedenis te vertellen, maar kort samengevat was het door de eeuwen heen een soort van landje/volkje veroveren en bekeren. Dat waren geen leuke tijden, lijkt mij. Mensen werden gemiddeld ook niet erg oud, gemiddeld zo'n 50 jaar.

Hoe ik daar terecht gekomen ben? Uitgaande van Dirk van loon op genealogie westeuropese adel, steeds doorklikken naar diens vader,diens vader, diens vader etc. Soms moest ik verder via een stamboom van iemand anders, en dan enkele generaties checken of ik wel op de juiste tak ziat. Een heel gepuzzel, dat wel!

Op een gegeven moment komt dan de naam van Horne in beeld. Dat heeft ook te maken met de heerlijkheden die de zoon in bezit kreeg. Daar begin ik met de oudste van de baronnen van Horne die ik kon vinden. De zonen die erna komen zijn niet altijd de oudste zonen maar de tak die uitkomt bij Cranendonck.

Geslacht van Loon en verre voorvaderen:

Scerafa van de Visigoten
Hwala van de Visigoten 100 voor Chr. in Azie of Oost-Europa geboren
Berik Koning van de Gothen van Westgoten 35 voor Chr.-?
Gjuki Koning van de Gothen van Westgoten 30-?
Guntheric Koning van de Gothen van Westgoten 70-?
Filimer Koning van de Baltische Goten van de Westgoten 110-195
Knividia Prins van de Westgoten 200-249
Ovida Koning van de Westgoten 220-273
Hilderic  Koning van de Westgoten 250-300
Gebrich Koning van de Westgoten 249-349

De Goten hebben een koninklijke genealogie en kennen een zeer sterke onderlinge samenhang. Ze zijn afkomstig uit  Scandinavië (Götland) en trekken in 50 n. Ch. de Oostzee over. Vervolgens installeren zij zich in de Oekraïne. Ze worden onderscheiden in de Westgoten en de Oostgoten. De Oostgoten blijven in de Oekraïne. De Westgoten trekken in de derde eeuw de Romeinen aan bij de Donau. Zij waren onbeschaafde behaarde barbaren die maar op een ding uit waren: de vernietiging van het beschaafde Romeinse Rijk. Het waren herders en jagers maar ook strijders met 1 door een kleine elite gekozen koning. De Visigotische maatschappij was van oorsprong een slavenmaatschappij. In tegenstelling tot de vrije mensen (die overigens ook als minderwaardig werden beschouwd en vaak zeer arm waren) hadden zij geen rechten, maar waren verplicht hun meesters te dienen. Het slavendom werd als erfelijk beschouwd, wie uit een slaaf werd geboren was zelf dus ook slaaf. Zij vereerden de Germaanse Goden en bekeerden zich pas later tot het katholieke geloof.

Hrotisleus Prins van de Westgoten 290-354 geboren in Oekraine
Athanaric II Prind van de Westgoten, Balten en Westgoten 318-381
Gebicca 360-407 geboren te Worms (47 jaar)
Gundahar Koning van Bourgondie 385-436 (51 jaar)
Gondahar Koning van Bourgondie 410-440 (30 jaar)
Gunnebald II Koning van Bourgondie 430-475(45 jaar)
Gunnebald III Koning van Bourgondie450-524 (74 jaar)
Gunnebald Willibald Koning van Bourgondie 500-532 (32 jaar)
Alaric I Hertog van Bourgondie 530-?
Richmir Graaf van Artois 565-615 (50 jaar)
Adalbald I Graaf van Artois 590-649 (59 jaar)
Adalbald II Graaf van Artois ?-672
Ansbert II Graaf van Artois ?-700
Theobald I Graaf van Artois ?-?
Autbald III Graaf van Artois en Oostervant ?-750
Theobald II Graaf van Artois en Oostervant 703-770 (63 jaar)
Adalric Graaf van Artois 720-780 (60 jaar)
Berenger Graaf van Artois,Vitry,Pevele en Melanois 745-?
Unarch II van Artois Marktgraaf van Frioul 770-840 (74 jaar)
Balderic Graaf van Frioul en de Betuwe 810-846 (36 jaar)
Rickfried Graaf van de Betuwe, Kleef, Duffel en Hette
Nevelon Graaf van de Betuwe 895-953 (58 jaar)
Rudolf Graaf van de Betuwe, Kleef, Duffel en Hette 937-1010 (73 jaar)
Giselbert I Graaf van loon en Maasgau Heer van Bocholt 982-1045
Emmo II Graaf van Loon Heer van Bocholt >1015-<1078
Diederick(Theodorich) I Heer van Loon Heer van Herlaer en Horn (Dirk van Loon). Hij was een keizerlijke opperjachtmeester! Hij noemt zich de eerste Heer van Horne (vanwege landgoed Horn)

Nu komt in een van Horne in beeld:

Engelbertus van Horne 1070-1131 (61 jaar)

Gaan we dus verder met het geslacht van Horne:

Geslacht van Horne:

• Engelbertus I van Hurne: Engelbertus Baron van Horne (Hurnin)
• Reginbaldus van Hurne: Reinbaldus Baron van Horne
• Engelbertus van Hurnen: Engelbertus II Baron van Horne
• Engelbertus III Baron van Horne
• Willem I Baron van Horne
• Engelbert van Horne
• Willem I van Cranendonck Heer van Eindhoven
• Willem II van Cranendonck Heer van Eindhoven
• Diederik (Dirk) van Cranendonck Heer van  Eindhoven
• Roelof Cranendonck van Emmenich (onwettige zoon)
• Hier (1332)sterft het geslacht van Horne via deze tak uit. Na het overlijden van Diederik gingen de heerlijkheden over naar  de geslachten van: Van Sevenborn, Van Milberg, Van Schoonvorst, Van Horne en Van Egmond.

Het voert te ver om uit te leggen hoe dat toebedelen en vererven van al die heerlijkheden in zijn werk ging. Er zijn veel publicaties over te vinden.

https://www.genealogieonline.nl/stamboom-kempin/I534314.php

http://johnooms.nl/graven-en-gravinnen/graven-van-loon/

http://www.showeert.nl/artikelen/1.1%20hornes%3B%20weert-wessem-horn/klaversma%20altena-horne%20pshal114.pdf

Na de laatste van Horne (Diederik) komen de heerlijke rechten en het kasteel met het omliggende grondgebied door de eeuwen heen door vererving of (ver)koop in het bezit van verschillende adellijke geslachten. Toen in 1342 de mannelijke lijn uitstierf ging het goed via de families Van Sevenborn, Van Milberg en Van Schoonvorst in 1460 over aan Jacob, graaf van Horne. In 1484 werden de bezittingen verkocht aan Frederik van Egmond, graaf van Buren. In 1548 liet Maximiliaan van Egmond de heerlijkheid na aan zijn dochter Anna, die getrouwd was met Willem van Oranje, waardoor de bezittingen overgingen in de handen van de Oranjes. Dat bleef zo tot het einde van het Ancien Régime. Nog steeds behoort Baron van Cranendonk tot een van de vele titels van Willem Alexander Koning der Nederlanden. Dat is toch leuk?

De heren van Cranendonk uit de geslachten Van Horne, Van Egmond en Oranje hadden hun voornaamste bezittingen en belangen elders en verbleven daarom zelden of nooit op kasteel Cranendonk. Als plaatsvervanger van de heer werd voor Eindhoven en Cranendonk een drost of drossaard aangesteld. Die verbleef wel op het kasteel, tot aan het einde toe.
Het rampjaar 1672 bracht Franse troepen in deze omgeving die het kasteel in hun bezit namen en inrichtten als hoofdkwartier. Als represaille voor hun mislukte militaire optreden werd het slot Cranendonck door dezelfde Franse soldaten bij hun terugtocht op 13 september 1673 opgeblazen. Wat overbleef was een ruïne. Nu zijn alleen sporen van de brede gracht er om heen  nog met moeite zichtbaar.

Prent (1700-1735)met de ruines:

Het landgoed bleef in bezit van de Oranjes totdat rond 1798 het feodale systeem werd afgeschaft. In 1814, toen het Koninkrijk der Nederlanden tot stand kwam, werd het koninklijk bezit verkocht aan particulieren. De bij het kasteel horende boerderij ( de hoeve) werd in 1899 afgebroken. Op die plaats werd later een villa neergezet die er nu nog steeds staat.

Tot zover in het kort de overerving van het bezit.

Het geslacht van Horne was van adel. Zij droegen al de titel baron. Een baron is een vazal van de koning die in zijn Baronie het gezag van de koning uitvoert. Hij is iemand die de koning trouw is. Daartoe mag hij de titel van baron in zijn naam dragen.

Pas bij Engelbert van Horne komt de naam Cranendonck in beeld. Dat komt omdat de erfgenaam Dirk van Horne, een kind van Willem I Baron van Horne, kinderloos sterft. Hij had bezittingen in de omgeving van Maarheeze (o.a. Hugten). Deze Engelbert, zoon van Dirk zijn broer Willem II de baron, erft dan deze bezittingen van zijn oom. 

Vermoedelijk was het deze Engelbert die tussen Maarheeze en Soerendonk een kasteel liet bouwen. Het kasteel werd ‘Cranendonck’ genoemd, naar de natuurlijke omstandigheden ter plaatse (‘kraan’ van kraanvogel en ‘donk’ van heuvel). Het was strategisch gelegen bij de enige zuidelijke doorgang tussen de sterk scheidende peelmoerassen. Het kasteel was omgeven door een gracht die aansloot op het riviertje de kleine AA. Ook kreeg hij het voogdij over de kerkelijke goederen van Budel waardoor hij zijn rechten kon uitbreiden. Zo stelde hij daar schout en schepenen aan waarmee de basis werd gelegd voor de toevoeging van Budel aan Cranendonck ( in 1421).

Vanaf dat moment bestond de hoge heerlijkheid (later Baronie) Cranendonck uit de dorpen Maarheeze, Soerendonk en Gastel en Budel. De plaatsen waren verenigd in twee schepenbanken, die van Budel en die van Maarheeze-Soerendonk-Gastel, welke voor zowel het bestuur als de rechtspraak in de plaatsen verantwoordelijk waren. Cranendonck maakte op zijn beurt onderdeel uit van het kwartier Peelland, een van de vier gebieden binnen de Meierij van ‘s-Hertogenbosch.
In 1795 werden de schepenbanken afgeschaft en de gemeenten ingesteld, aanvankelijk naar Frans model. Zo ontstonden met ingang van 1810 de gemeente Maarheeze, de gemeente Soerendonk met Sterksel en de gemeente Budel met Gastel.
Het landgoed Cranendonck werd in 1820 als domeingoed verkocht en kwam in particuliere handen. De  boerderij werd in 1899 afgebroken en vervangen door een villa. In 1915 kocht de Roermondse rentenier Clocquet het landgoed en vestigde zich in de villa, die hij in 1917 verfraaide met een torentje. In 1938 werd de gemeente Maarheeze eigenaar van het landgoed Cranendonck. De bestaande villa werd aangepast en in 1940 in gebruik genomen als gemeentehuis. Het bestuurlijk centrum van de gemeente was hierdoor gevestigd op historische grond! Van daaruit is er een mooi uitzicht op de tuin en de boomgaard, waarin zich nog resten van de vroegere hoofdzetel van het bestuur, kasteel Cranendonck, bevinden. In 1996 werden hiervan delen aangetroffen tijdens een korte proefopgraving.

Al met al een prachtig en boeiend stuk geschiedenis van onze gemeente Cranendonck!!!! Ongelooflijk dat we zo ver terug kunnen gaan in de tijd en dat we dan uitkomen in onze gemeente Cranendonck. Ik vind dat heel bijzonder!

Verder ga ik hier niet over uitwijden, het gaat om de hoofdlijnen. Wat ik interessanter vind is de genealogie. Zoals ik al zei zal ik dat verder uitwerken. Ik laat daarbij k ook een diagram of stamboom-overzicht laten zien.

Als oudste stamvader waarvan gegevens te vinden zijn:

Engelbertus Baron van Horne (van Hurnin ook wel genoemd)

geboren: 25-05-1045 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: 30-06-1102 Horne Kasteel Cranendonck (was toen 57 jaar)

getrouwd met: ??

zoon: Reginaldus Baron van Horne

geboren: 14-05-1080 Horne Kasteel Cranendonck

overleden:  27-02-1140 Horne Kasteel Cranendonck (was toen 59 jaar)

getrouwd met: ??

zoon: Engelbertus II Baron van Horne

geboren: 12-10-1110 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: 10-02-1166 Horne Kasteel Cranendonck

getrouwd met: N.N. van Kessel

geboren: 25-09-1125 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: voor 1225 Horne Kasteel Cranendonck

zoon: Engelbertus III Baron van Horne

geboren: 30-06-1140 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: voor 1240 Horne Kasteel Cranendonck

getrouwd met: N.N. Willems

geboren: 1148 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: voor 1240 Horne Kasteel Cranendonck

zoon: Willem I Baron van Horne

geboren: 12-03-1170 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: voor 1270 Horne Kasteel Cranendonck

Hij was edelman en Heer van Horn en Helmond. 

getrouwd met: Margaretha, jonkvrouw van Altena (zus van Dirk II van Altena)

geboren: 12-01-1182 Slot Altena Almkerk

overleden: 28-05-1264 Horne Kasteel Cranendonck ( was toen 69 jaar)
zij kregen 2 kinderen: Willem, en

Ik vond op Pinterest een leuke prent van Margaretha:

zoon: Engelbert van Horne

geboren: 13-04-1195 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: 28-05-1264 Horne Kasteel Cranendonck (was toen 69 jaar)

getrouwd met: Ermegard van Mierlo

geboren: 25-05-1200 Horne Kasteel Cranendonck

overleden: voor 1300 Horne Kasteel Cranendonck

Engelbert is het neefje van Dirk van Horne; omdat die kinderloos sterft erf Engelbert zijn bezittingen in de omgeving van Maarheeze

zoon: Willem I van Cranendonck Heer van Eindhoven

geboren: 18-03-1250 Maarheze onder Cranendonck

overleden: 22-05-1289 Maarheze onder Cranendonck

getrouwd met: Katharine (Gravin van Kessel) van Kessel

geboren: 14-05-1245 Maarheze onder Cranendonck

overleden: 12-11-1306 Maarheze onder Cranendonck

Willem I is de eerste die zich Heer van Cranendunc noemde.

Zij kregen 3 kinderen: NN (doodgeboren), Irmengarde en

zoon: Willem II van Cranendonck Heer van Eindhoven en Cranendonck

geboren: 25-06-1278 Maarheze onder Cranendonck

overleden: 10-01-1320 Eindhoven (was toen 41 jaar)

getrouwd met: Elisabeth van Stein

geboren: 12-04-1280 Stein

overleden: 18-07-1323 Maarheze onder Cranendonck (was toen 43 jaar)

zij kregen 3 kinderen: Arnoud, Willem II, beiden jong gestorven en

zoon: Diederik (Dirk) van Cranendonck Heer van Eindhoven en Cranendonck

geboren: 12-09-1305 Maarheze onder Cranendonck

overleden: 20-07-1343 Maarheze onder Cranendonck

Hij was pastoor in Binsterveld, maar om de bezittingen veilig te stellen zorgde hij voor een erfgenaam met: Isolde Roelofs van Emmichhoven van Emmichhoven

geboren: 10-06-1305 Maarheze onder Cranendonck

overleden: 25-06-1364 Maarheze onder Cranendonck (was toen 59 jaar)

hun zoon was een onwettig kind

onwettige zoon: Roelof Cranendonck van Emmenich

geboren: 15-06-1330 Dordrecht

overleden: 14-01-1388 Maarheze onder Cranendonck (was toen 57 jaar)

Hij was pastoor te Maarheze (Mareys), maar had 3 onwettige kinderen bij vermoedelijk 3 verschillende vrouwen:

Willem van Gennep

geboren:04-07-1370 Maarheze onder Cranendonck

overleden: 04-07-1411 Maarheze onder Cranendonck (was toen 40 jaar)

Jan Roelofsz Cranendonck

geboren:10-05-1380 Dordrecht

overleden: 25-09-1454 Ridderkerk

Edmond van Emmichhoven

geboren: 27-07-1385 Dordrecht

overleden: 10-06-1455 Dordrecht (was toen 70 jaar)

Mensen van adel zorgden in die tijd goed voor hun bastaardkinderen, vandaar dat ze vaak ook goed vernoemd werden. In Dordrecht zie je dan ook bv ook de naam Cranendonck.

Omdat het onwettige kinderen zijn houdt de vererving van de bezittingen van het geslacht Cranendonck, een zijtak van de van Hornes hier op. Hoe het verder met de vererving en verkoop tot particulier bezit komt heb ik eerder al verteld.

Ik begrijp nu waarom er allerlei straten hier vernoemd zijn naar deze personen, zoals:

• van Hornelaan
• van Sevenborglaan
• van Hornelaan
• van Schoonvorstlaan

Ze verwijzen allemaal naar de families die hier het landgoed in bezit hadden.

Baronie Cranendonck
Kern van de hoge heerlijkheid Cranendonck (later Baronie van Cranendonck) was het  kasteel. Dit kasteel lag aan een diepe meander van de Buulder Aa op de rand van het Cranendonckse Bos. De gracht om het kasteel werd gevoed door deze Buulder Aa. De omliggende akkers vormden een landbouwenclave ten behoeve van de aanvoer van grondstoffen aan het kasteel. Een gedeelte van het bos en een krans rondom de enclave zijn ontgonnen ten behoeve van deze landbouwenclave. Er werden waterlopen gegraven en venige gronden werden gebruikt als hooiland. Praktisch al het veen is nu verdwenen. Vanwege een gebrek aan landbouwgronden werden via diverse ontginningen  woeste gronden - veelal natuurgebieden - omgezet naar landbouwgronden. Deze ontginningen hebben een belangrijke weerslag gehad op de biodiversiteit in dit gebied en hebben mede bijgedragen aan een uniek afwisselend natuurlandschap. Niet bewust, het was min of meer een bijverschijnsel van het harde werk dat de mensen moesten verzetten om in leven te blijven. Na de ontginning werden de landen gelegen in het beekdal, met een kenmerkende langwerpige structuur, voornamelijk gebruikt als hooiland. Door de tijd heen werden deze percelen opgedeeld in vele kleine perceeltjes. Door de ruilverkaveling midden vorige eeuw is deze structuur helemaal verdwenen. De ruilverkaveling werd op de gronden rondom het kasteel al eerder in gang gezet. Op deze gronden werden veel agrarische activiteiten bedreven. Er werden gewassen  verbouwd, de landen werden gebruikt voor weidegang van vee en er waren vele hooilanden. De oude heideontginningen en het ruilverkavelinglandschap, herkenbaar door de rechte wegen, rechthoekige percelen en lange lijnen met bomen of singels, zorgden voor een sterk contrast met de nabijgelegen bolle akkers en de diverse natuurlandschappen die het gebied kende. Deze structuur is tot op heden nog herkenbaar in het landschap.

Door de komst van het kasteel kreeg het gebied een grote aantrekkingskracht op de omliggende buurtschappen en rondreizende marktkoopmannen, in die tijd bekend als teuten. Dat het kasteel een belangrijke ontmoetingsplaats was in het landschap is duidelijk terug te zien in de oude wegenstructuur. Zo was er in het verleden een rechtstreekse verbinding van het kasteel naar Soerendonk. De van Egmondlaan is hier nog een restant van. Het overige gedeelte is in de tijd verdwenen. Overigens is een groot gedeelte van de overige historische wegenstructuur vandaag de dag nog in gebruik. De van Sevenbornlaan en de van Schoonvorstlaan zijn hier een duidelijk voorbeeld van. Oude delen van de laanbeplanting zijn hier nog intact.

Net buiten het gebied, in het bos aan de noordzijde van de Molenheide, heeft vroeger een graanmolen gelegen, welke waarschijnlijk dienst deed ter ondersteuning van de bij het kasteel behorende landbouwenclave. Het gebied rondom de molen was vroeger heide, tegenwoordig is dit bos. De plek alwaar de molen heeft gestaan is niet meer te herkennen in het landschap.

De vroegere Baronie Cranendonck bestond uit het kastteeltje en 5 pachtboerderijen:

• Cranendonckse hoeve: de hoofdhoeve
• Perkhoeve hoek Molenheide-Van Schoonvorstlaan De juiste locatie van de Perkhoeve wordt niet duidelijk uit de kadasterkaarten die er vier boerderijtjes van verschillende kleine eigenaren aangeven. Tot de hoeve hoorde een open akker van 8,5 hectare die aan de noordzijde met een akkerwal grensde aan het beekdal. De hoeve zal op de hoek Molenheide – Van Schoonvorstlaan tegenover het Mariabeeld hebben gelegen. De naam “Perk” doet vermoeden dat de oude heren van Cranendonck hier een omwald en omheind jachtbos gehad hebben, dat toen het als zodanig in onbruik geraakt was, ontgonnen werd en tot een extra hoeve gemaakt is.
• Bulthoeve bocht Kerkstraat-Molenheide

Om nu een indruk te geven hoe zo'n edelman van Horne er uit zag in die tijd heb ik een mooi artikel  van een van de graaf van Horne's kunnen vinden op internet dat beslist de moeite waard is om te lezen ( met foto):

http://museumjocas.nl/page138.html

Dit zijn de Graaf van Egmont en de Graaf van Horne die in de Nederlandse geschiedenis bekend geworden zijn door hun onthoofding. De onthoofding van Egmont en Horne vond plaats op 5 juni 1568 op de Grote Markt van Brussel. De executie van deze twee vooraanstaande edellieden wordt vaak beschouwd als het definitieve sein voor de gewapende Nederlandse Opstand. Deze van Horne was 1 van 1450 edelmannen van het geslacht van Horne, voortgekomen uit Emmo van Loon en Swanhilde van Holland. Hij heette eigenlijk Filips II van Montmorency (-Nevelle). Hij was de zoon van Jozef van Montmorency, graaf van Nevele. Filips moeder, Anna van Egmond, hertrouwde met Jan van Horne (1480-1540), graaf van Horne, die zijn stiefzoon aldus het graafschap Horne en de heerlijkheden Heusden, Altena en Weert naliet. Filips was page, later kamerheer aan het hof van keizer Karel V. Poehpoeh!

De laatste hulde aan de graven van Egmont en Hoorne 1568 (schilderij Louis Gallait 1851):

Philippe de Montmorency (1524-1568), graaf van Hoorne:

De Heeren van Cranendonck hadden ook een wapen. Een wapen wordt gebruikt als herkenningsteken van personen, families en organisaties. De oorsprong ligt in de middeleeuwse feodaliteit (leenstelsel van landgoederen in ruil voor een verplichting van persoonlijke trouw, militaire bijstand en belastinginkomsten).

"In zilver drie hoorns van keel, geopend, gemond en beslagen van zilver.

Het schild geplaatst op een adelaar van sabel, gebekt, getongd en geklauwd van keel".

Het wapen is het wapen van de Heren van Cranendonk, die afstamden van de Van Hornes, en daarom ook drie hoorns in hun wapen voerden. Tot 1316 voerden zij de hoorns omgewend. De adelaar is overgenomen van het wapen van Budel, in de juiste historische kleuren.


Engelbert II Heer van Horne had 2 zonen.

De zoon Engelbertus III gaat naar de Engelbert van Horne van Cranendonck

De zoon Hendrik, de feitelijke stamhouder van deze tak, gaat naar Philippe de Montmorency als zoon van Anna van Egmond die met een graaf van Horne trouwt. Deze tak zal ik nog verder uitwerken.

Hoe was het leven van die mensen toen:

Met de adel bedoelen we de rijke mensen die in de tijd van de middeleeuwen leefden. Ridders, jonkvrouwen, kasteelheren, markiezen, koningen en koninginnen waren van adel. Er waren maar weinig mensen echt rijk. Van de 100 mensen waren er misschien maar 2 van adel. Rijk zijn betekende niet meteen dat je veel geld had, als je rijk was dan bezat je veel stukken land. De adel gaf land aan de arme mensen waar zij dingen op konden verbouwen. Ze moesten in ruil daarvoor op het land werken. Het leven van de adel was goed. De rijken hoefden bijna niets zelf te doen. De adel droeg mooie kleding en vermaakte zich.

Zo was de middeleeuwse maatschappij is opgebouwd:
Bovenaan stond de koning, de graaf, de leenheer en de kasteelheer is de baas. De adel is hoger in aanzien dan de boeren.
Daaronder staan de mensen van de kerk, bisschop, priester. En weer daaronder de edellieden.
De meeste mensen waren boer. Zij moesten gehoorzamen aan de adel. De boeren kwamen niet snel in opstand, dat kwam ook door de Kerk. De Kerk vertelde de arme mensen dat ze de adel moesten gehoorzamen. Mensen die boer waren deden hun hele het zelfde. Je kon niet snel opklimmen in belangrijkheid.

Als je in de middeleeuwen leefde kon je meestal niet zelf beslissen met wie je trouwde of wat voor een opleiding je kreeg. Het lag er aan uit wat voor een stad je kwam, en het was moeilijk om te zorgen dat je iets anders kon doen dan het werk van je stand. Was je als boer geboren dan bleef je boer en trouwde je met een boerin. Het leven van een boerengezin was heel anders dan dat van edelen en ridders. Als er een baby werd geboren, werd het kindje meteen gedoopt omdat baby’s vaak door ziektes al binnen een paar dagen dood gingen. Ouders waren streng voor hun kinderen. Vanaf je 10e waren kinderen volwassen en moesten helpen bij het verdienen van het eten. Kinderen van edelen werden bij een andere familie gebracht om daar opgeleid te worden.

De achternamen van edele families waren vaak ook de namen van hun landgoed, zoals van Horne. Arme families hadden hun werk als achternaam zoals Molenaar of Smid, of de naam van hun woonplaats zoals van Nuenen. Sommige mensen waren bekend als zoon of dochter van iemand zoals Janszoon of Simonsdochter.
Als je vrouw was in de middeleeuwen had je niet zo veel over je leven te zeggen. Boerenvrouwen werkten meestal op het land van een heer. De heer besloot ook wanneer een vrouw mocht trouwen. Ze mochten vaak alleen trouwen met iemand van het zelfde landgoed. Heel weinig vrouwen mochten naar school, soms leerden de dochters van een ridder lezen. Rijke ridders hadden veel mensen in dienst, iedereen wilde dat wel want het was een eer als je werd aangenomen. Sommige mensen zagen het als een manier om rijk te worden. Er liepen veel mensen rond: narren, kunstenmakers, en reizigers die om een huis hadden gevraagd. Er waren ook nog bedienden, koks, stalknechten, valkeniers en nog veel meer personeel. Trouwe bedienden van rijke edelen kregen als beloning soms kleren, dure oorlogspaarden of andere dingen.
Bij de armen was het leven heel anders, arme mensen wisten nooit zeker of ze genoeg eten hadden. Veel arme gezinnen hadden vaak niet genoeg eten, als je wilde trouwen moest je eerst weten of je wel genoeg eten kon geven.

En dan waren er de ridders. Een ridder moest goed voor zijn wapens zorgen, omdat zijn heer of de koning hem zelf zo kon oproepen tot een gevecht. En dat gebeurde vaak. De Middeleeuwen waren en tijd van veel oorlogen en machtswisselingen. Veel ridders zijn al jong gesneuveld. Soms kon een ridder  betalen in plaats van te vechten, maar ooit zou hij zou toch een keer mee moeten vechten in een oorlog. Hij nam dan een aantal mensen mee: een schildknaap, een paar ruiters, soldaten en boogschutters.

Hier in Cranendonck waren het toendertijd nog woest gronden met veel veen. Later werd er meer en meer ontgonnen. Dat werd gedaan door de arbeiders. Boeren kregen een stuk land maar moesten daar wel iets voor doen: het bewerken en zorgen voor het vee en de akkers. En de edelen zaten er lekker warmpjes bij en hoefden zelf niets te doen. Bij wet was het geregeld dat het bezit via overerving over ging naar hun kinderen. Al met al geen rooskleurig bestaan.

Hier een prent over de bewoonbaarheid van de Lage Landen rond 1300:

Of het leuk was in die tijd te leven? Ik denk het niet. Zowel niet als arme, maar misschien ook niet als iemand van adel. Maar de mensen zelf wisten niet beter.

Om even de geschiedenis op te halen...haha...ja je kunt niet alles onthouden wat je vroeger op school geleerd hebt: hier een mooie site waar je kunt lezen hoe het leven in vroege en de late ME en daarna was voor de bewoners van Nederland (toen nog "de Lage Landen"):

https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/153984-nederland-in-de-hoge-middeleeuwen-het-dagelijkse-leven.html

https://kunst-en-cultuur.infonu.nl/geschiedenis/153984-nederland-in-de-hoge-middeleeuwen-het-dagelijkse-leven.html

Tot zover mijn blogpost over de historie van Cranendonck en daar onlosmakelijk mee verbonden genealogie van de graven van Horne. Ik vond het erg leuk om de erfgenamen in beeld te brengen. Heel boeiend, vond ik ook, temeer omdat ik zelf in Cranendonck woon. Ik vind het leuk te weten hoe ons dorp is ontstaan. Wat er allemaal aan vooraf is gegaan. En zeker met de tastbare herinnering aan wat ooit het allerleerste begin was ( ruines Cranendonck): dat houdt de historie levend! Als ik er voortaan ga wandelen zal ik ongetwijfeld denken aan hoe het er vroeger was.