Weide langpootmug ( Tipula Paludosa), eitjes leggend

Vandaag een heel lang blog over langpootmuggen. Omdat er heel veel in mijn tuin zitten en omdat ik ze zo goed kon fotograferen. Ik heb iets heel speciaals kunnen ervaren en ook dat wil ik graag met jullie delen.

Vanmorgen vroeg fladderde er een langpootmug laag over  mijn gazon. Meestal zie je ze pas als het gaat schemeren. Maar vandaag wemelde het ineens van de langpootmuggen. Het was vanochtend nog mistig en naarmate de ochtend vorderde werd het lekker zonnig en warm. Misschien de ideale omstandigheid voor de langpootmuggen om te paren en eitjes te leggen. Veel wist ik er nog niet van op dat moment, van de langpootmuggen.
Zag ik afgelopen week enkel een vrouwtje, vandaag zag ik er meer en heb ik ook mannetjes gezien, Ik heb ze zien paren en een vrouwtje eieren zien leggen. Heel indrukwekkend was dat. Maar daarover later meer. Ik zal eerst wat info geven over de langpootmuggen.

Langpootmuggen zijn een groep van insecten die behoren tot de muggen. Veel soorten worden relatief groot in vergelijking met andere insecten. Langpootmuggen zijn onschuldige dieren, maar hun larven (emelten) kunnen schade aanrichten bij gewassen.
Ze danken hun naam aan de zeer lange en sprieterige poten; alle soorten hebben een langwerpig lichaam. In het engels noemt men ze: daddy-long-legs. In de Nederlandse taal hebben langpootmuggen verschillende namen, afhankelijk van het gesproken dialect: spekkebijters, glazenwassers, of spekkedieven. Men noemt ze ook wel vliegende hooiwagens.

Langpootmuggen zijn schemeractief en nachtactief en worden dan aangetrokken door licht. Nu de herfst zijn intrede heeft gedaan zie je ze dan ook vaker in huis. Overdag houden ze zich vaak op in planten.  In Nederland zijn met name soorten uit het geslacht Tipula algemeen.

De langpootmuggen  die ik gefotografeerd zijn de weide langpootmuggen. Ze worden ook wel de moeraslangpootmuggen genoemd. Ze worden zo'n 3 centimeter lang en zijn opmerkelijk weinig getekend. Het vrouwtje is bijna helemaal niet getekend, het mannetje vaak wel. Maar de tekening is variabel en kan bijna geheel ontbreken. De volwassen dieren zie je maar kort. Eén keer per jaar in augustus en september.

De weidelangpootmuggen hebben kleine groene kraalachtige ogen. Opvallend zijn de uitstekende monddelen die wat aan een zuigsnuit doen denken. Ze kunnen  hier echter niet mee bijten of prikken, de kaken zijn gereduceerd. Bij een aantal soorten kunnen de volwassen exemplaren helemaal niet meer eten; al de energie die ze nodig hebben om zich voort te planten is als larve bij elkaar gegeten.

Langpootmuggen hebben zeer lange poten. Ze kunnen de poten makkelijk af laten breken als deze worden vastgepakt, dit wordt autotomie genoemd. Als ze poten en vleugels hebben vervellen ze niet meer, dan  groeien deze nooit meer aan.
Langpootmuggen zijn slechte vliegers, die een zigzaggende vlucht hebben. Net als andere vliegen en muggen hebben ze slechts één paar vleugels, het achterste paar is omgevormd tot knotsvormige haltertjes (zie zwarte pijltjes). Ze worden door alle 2- vleugeligen gebruikt om stabiliteit bij het vliegen te krijgen. Dat lukt bij langpootmuggen niet echt. Ze zijn ondanks hun zeer onregelmatige, op- en neergaande vlucht makkelijk uit de lucht te plukken. Belangrijke vijanden van langpootmuggen zijn vogels en spinnen.

Het achterlijf is lang en rond en duidelijk gesegmenteerd. Vrouwtjes en mannetjes zijn bij de langpootmuggen eenvoudig uit elkaar te houden. De vrouwtjes zijn groter en als ze eieren dragen ook aanmerkelijk dikker en zwaarder. Het belangrijkste verschil zit in de achterlijfspunt, bij de mannetjes zijn de hier aanwezige geslachtsorganen onopvallend, maar bij de vrouwtjes draagt het achterlijf een stekelachtige structuur. Dit orgaan wordt de ovipositor of legbuis genoemd en dient om de eitjes af te zetten op enige diepte in de bodem. De legbuis wordt dus niet gebruikt om te steken, zoals het geval is bij insecten zoals wespen.

Vrouwtje: spits uitlopend achterlijf met legboor:

Mannetje: stomp uitlopend achterlijf:

De volwassen langpootmuggen eten niet of alleen een beetje nectar en leven maar enkele dagen om te paren. Dat doen ze door de achterlijfspunten tegen elkaar te brengen. In de achterlijfspunt zijn de geslachtsorganen gepositioneerd. Tijdens de paring staan de koppen van elkaar af; de langpootmuggen klimmen niet op elkaar zoals veel vliegen en muggen doen. Het paren duurt slechts enkele seconden. Na de paring zoekt het vrouwtje geschikte afzetplaatsen voor de eieren op. Vrouwtjes die vol zitten met rijpe eitjes kunnen bijna helemaal niet meer vliegen. Als gevolg daarvan worden de eitjes vaak in één grote massa (zo'n 300 tot 400 stuks) afgezet in het gazon. Het achterlijf van een vrouwtje is na ei-afzet helemaal leeg. Meestal gaat ze direct na het afzetten van de laatste eitjes dood.

De larve van de langpootmug wordt emelt genoemd. Hij groeit in een stappen en vervelt bij elke stap. Het is een taaie, grauwe, pootloze made-achtige larve (4cm) zonder duidelijk zichtbare kop. Ze leven van het groene deel van planten en niet van de wortels, zoals vaak beweerd wordt. Emelten houden zich overdag schuil in een holletje onder de grond en komen 's nacht tevoorschijn om bovengrondse groene delen van planten te eten.

De cyclus is als volgt:
Meteen na het ontpoppen in augustus-september worden de vrouwelijke langpootmuggen bevrucht en vliegen zij uit. Zoals vandaag. Daarna worden de eitjes gelegd. Het duurt dan nog 10 tot 14 dagen na de vlucht voordat de eitjes uit komen.
Nadat de eitjes zijn uitgekomen beginnen zij aan de eerste twee stadia van hun cyclus dit is zo rond september/oktober, afhankelijk van de bodemtemperatuur. Daarna trekken emelten dieper de grond in, om zich voor te bereiden op de kou van de winter. In het voorjaar ontwikkelen de emelten zich verder en is ook de eerste schade te zien. Vanaf mei neemt de schade, veroorzaakt door de emelten, af. Ze eten minder, omdat zij zich voorbereiden op het verpoppen in juli. De pop komt uit in augustus en wordt dan vrijwel direct bevrucht. Vervolgens begint de cyclus opnieuw, zodra de langpootmuggen hun eitjes beginnen te leggen.

Nu over wat ik vandaag allemaal heb kunnen observeren gedurende de dag.

Eerst zag ik een vrouwtje rondfladderen:

Al gauw wemelde het van de langpootmuggen op mijn gazon en daar zaten ook mannetjes bij: 

Wat uitmondde in een paringsritueel:

 De concurrentie onder de mannetjes was blijkbaar groot:

Even later zag ik een vrouwtje een beetje gehavend op het gazon liggen. Ik weet niet of dit normaal is maar ik kreeg meer het idee dat ze misschien door een insect gegrepen en verwond was. Ze was nl eieren aan het leggen, maar als ze dat doen staan ze hoog op de poten met de legboor tegen de grond. Dit vrouwtje lag op de grond en een deel van haar eieren kwamen van opzij uit haar lichaam alsof ze eruit gedrukt waren. Ik zal toch niet per ongeluk op haar getrapt hebben? Of misschien was ze gewoon zwak en uitgeput en moest ze toch haar eitjes kwijt. Alleen haar legboor bewoog, en af en toe haar pootjes. Het was in ieder geval een zielige aanblik, ze was duidelijk in nood:

Naarmate de uren verstreken zag ze er steeds slechter uit, haar lijfje begon uit te drogen in de zon.
Om 19.00 uur zat er nauwelijks nog leven in, maar haar legboor bewoog nog steeds, maar haar pootjes niet meer.

Door mijn macrolens kon ik zien hoe ze met  haar legboor probeerde de eitjes eruit te duwen. 

Macro van een klompje eitjes aan de onderkant van haar buikje:

Macro van gesloten legboor:

Macro van legboor net voor er een eitje uit komt:

De verdikking aan haar achterlijf toont dat er nog veel eitjes in zitten:

De eitjes zaten ook aan de buietenkant van haar bovenlichaam:

Alle informatie die ik hier heb beschreven wist ik vanmorgen bij het fotograferen nog niet. Telkens weer als ik ga lezen over de insecten die ik heb gefotografeerd sta ik versteld, besef ik hoe bijzonder ze zijn, ook al zijn ze nog zo klein. Het fascineert me hoe ze leven, eruit zien van dichtbij, waarom ze de dingen doen die ze doen. Mijn macro lens helpt me daarbij. Er gaat een wereld voor me open: de bijzondere wereld van de insecten. Door middel van dit blog wil ik die graag met jullie delen en ik hoop dat jullie net zoals ik met wat meer respect voor de natuur zullen omgaan. Elk beestje verdient het leven dat hij heeft.