Zondagochtend wandeling Hugterheide en weer naar de Pan

Vandaag een kleine wandeling gemaakt in het bos met de naam Hugterheide aan de oostgrens met het Kamersven in Maarheeze. Ondanks de naam is hier nauwelijks hei te bekennen. Om het stuifzand te beteugelen is een eeuw geleden alles beplant met naaldbomen. Door kleine stukjes open te kappen wordt een beetje structuur aangebracht in dit eenvormige droge bos. Er zijn nog wel loofbosjes en beheerder Brabants Landschap schakelt over naar een zomereiken-berken bos. Dat is niet alleen voor de wandelaar afwisselender, maar ook de vogels hebben er alle baat bij. Denk maar aan de boomklever, geelgors of zwarte mees.

De wandeling was  inderdaad een beetje eentonig. Een aantal jaren geleden was ik er in de zomer, toen stond er veel in bloei. Toen vond ik de wandeling erg mooi. Maar nu is er weinig meer in bloei en de herfst is nog niet echt begonnen dus het was inderdaad weinig gevarieerd.
Bovendien was het er erg druk met wielrenners, hardlopers en wandelaars. Ieder zijn eigen hobby natuurlijk, dat is ook erg leuk. Maar daardoor moest ik van het pad af om rustig te kunnen fotograferen en liep ik in het hoge natte gras. En een grote scheur in mijn nieuwe spijkerbroek opgelopen omdat ik aan een bramenstruik bleef hangen...haha.....Ondanks dat heb ik toch nog wel een paar leuke foto's kunnen maken.

Ik heb weer veel om mij heen gekeken en me met name gericht op de paddestoelen. Maar af en toe zag ik ook andere opvallende dingen zoals deze afgezaagde  berkenstam waar toch echt nog een struik op is gaan groeien:

Dat was een heel apart gezicht. Even verderop kwam ik een mierenhoop tegen, het woondomein van de bosmieren:

Bosmieren wonen nl. in een mierenhoop. De buitenste laag bestaat uit dennennaalden. In de bodem hebben de mieren gangen en kamers gemaakt. Daarin zorgen de werkmieren voor de bouw en de verdediging van het nest, het zoeken van voedsel en het verzorgen van de eieren en larven.

Zoals al gezegd: er was weinig hei te bekennen. De enige hei die hier te zien was beperkte zich tot een enkel struikje zoals deze:

Wat natuurlijk toch wel een fraai gezicht was tussen al dat gras. Ook hier veel bramenstruiken:

Het gekapte hout laat men tegenwoordig liggen. Het is wel interessant om te weten waarom men dat doet.
Dat hout wordt verorbert door allerlei organismen. Afhankelijk van de houtsoort en de stand van het vervalproces zijn ongeveer 600 soorten paddenstoelen en rond de 1350 keversoorten betrokken bij het volledig remineraliseren van het houtlichaam. Tussen paddenstoelen en insecten bestaan verschillende afhankelijkheidsrelaties. Insecten dragen paddenstoelsporen mee naar de houtoverschotten, terwijl de paddenstoelen voedingsbron en leefruimte voor de insecten kunnen zijn.
Dit leidt ertoe dat ieder dood-houttype (liggend of staand, stam- of kroonhout) met zijn eigen flora en fauna verbonden is. Er ontstaan leefgemeenschappen in de schors; in het hout; in de humus; in boomholten; en in bijzondere structuren zoals sapstromen, mierennesten en brandplekken.

Stukje dood berkenhout:

Veel dieren en planten die op dood hout aangewezen zijn staan op de rode lijst van met uitsterven bedreigde soorten. Deze soorten zijn in hoge mate afhankelijk van bepaalde verval- en decompositiefasen van hout. Paddenstoelen, biezen, mossen, varens en vele insectensoorten zoals mieren, vliesvleugeligen, vlinders vinden hier hun woongebieden. Het grootste deel van onze duizend wespen- en bijensoorten zijn op oud en dood hout aangewezen. Ik zal nog een keer een aparte blog posten die gaat over dood hout, want dat is best interessant.

Los van het nut daarvan levert de aanblik van dood hout ook nog eens prachtige plaatjes op en zijn ze voor de fotografen onder ons een gewild object. Zoals bijvoorbeeld de groei van mossen en paddestoelen: hier een mooi boomstronkje met mos en een groepje paddestoeltjes:

Het is denk ik de dennenvlamhoed (Gymnopilus sapineus), een bruingele paddestoel met een lichter gekleurde rand die vnl. groeit op dood hout.

Maar ook bijvoorbeeld de berkenzwam (Piptoporus Betulinus) of ook wel de berkendoder genoemd: die is op dode maar  ook op levende berken aan te treffen. De boom gaat geheid dood want de berkenzwam veroorzaakt roodrot waardoor het hout broos wordt en tot poeder uiteen valt. Hij wordt van binnenuit opgegeten. Hij richt in Noord-Europa grote schade aan. Hier op een losliggende tak op de grond:

De berkenzwam behoort tot de zwammen die geen lamellen maar buisjes hebben waarin de sporen zich bevinden, wat op onderstaande foto goed is te zien:

Het vruchtlichaam kan wel 30 cm groot worden en is roestbruin tot grijs van kleur. Het heeft een bolle vorm en groeit als een bankje. De hoedhuid bladdert gemakkelijk af. De onderkant is cremewit van kleur. De vruchtlichamen zijn 1 jarig. Ze verdrogen en worden dan taai waarna ze worden opgevreten door larven van de zwamkever (behalve het witte vlies, dat is onverteerbaar).

Hier een schimmel die ik nog nooit eerder had gezien: het waaiertje (Schyzofyllum commune) mijn mooiste ontdekking van vandaag:

Een grijswit schelpvormig paddenstoeltje met een diameter van 0,5 - 4 cm, is viltig behaard en verschrompelt in koud of droog weer, om bij vochtig weer weer op te zwellen en zijn typische waaiervorm aan te nemen. De lamellen zijn licht roodachtig of grijs.

In Nederland is hij in de herfst tot het voorjaar te vinden op dood hout van loofbomen, een enkele keer parasiteert hij ook op levend hout. Er zijn zelfs gevallen bekend waarbij mensen, met een sterk verminderd afweersysteem, zijn geïnfecteerd door het Waaiertje (In een enkel geval groeide er zelfs een vruchtlichaam in iemands neusholte). Maar niet te dicht met mijn neus op de padddestoelen dan!!!!

Soms is het heel moeilijk te achterhalen welke paddestoel je hebt gefotografeerd. Paddestoelen vervormen natuurlijk tijdens het springen van de hoed en het afstervingsproces wat het determineren lastig maakt. Maar zelfs tijdens dat proces zijn ze mooi en de moeite waard om een foto van te maken:

Dit is denk ik de gewone heksenboleet. Hij lijkt op het eekhoorntjesbrood maar heeft niet de witte rand aan het einde van de hoed:

Dit is de gewone krulzoom:

Maar deze kent natuurlijk iedereen: de aardappelbovist (Cleroderma aurantium), de eigenheimer van het bos haha....:

Hij behoort tot de stuifzwammen. Als je per ongeluk op n rijpe zwam trapt ploft ie uit elkaar en komt er een zwarte wolk van sporen uit. Hij lijkt op een aardappel, vandaar de naam. De schimmeldraden groeien dicht tegen de wortels van de bomen aan. Boom en zwam profiteren van elkaar, het is een voorbeeld van symbiose. Soms groeien ze ook in groepjes bij elkaar. Soms kom je op de aardappelbovist kleinere paddenstoelen tegen, die van onderen uit het vruchtlichaam groeien. Het is de kostgangerboleet, een parasitaire paddenstoel die leeft op kosten van de bovist. 

De magie van paddestoelen: een boomstronkje met een mooi  pruikje van mos van waaruit paddestoeltjes, zwavelkopjes in dit geval, zich een weg naar buiten zoeken:

Het heeft wel altijd een gezellige aanblik zo'n dorpje van paddestoelen; je zou bijna een kabouter willen zijn ;-):

Het is zo heerlijk om in het bos rond te struinen op zoek naar mooie paddo's haha....ik kijk om me heen, op de grond, omhoog, soms kom ik ogen te kort, zoveel moois is er te zien. Maar het allermooiste wat ik vandaag gezien heb bevond zich hoog boven mijn hoofd: nogmaals de berkenzwam (Piptosporus betulinus) maar nu op de boom ipv op een losliggende tak op de grond:

In het beginstadium ziet de zwam er overigens wel wonderschoon uit:

Maar de boom begint al af te takelen:

Als een boom eenmaal zo'n schimmel heeft opgelopen groeien er meerdere op de boomstam.

Vruchtlichamen verteren:

Het verval en sterfte van de boom:

Deze schimmel komt meestal voor op berkenbomen in bosverband. Als gevolg van deze aantasting ontstaat er vaak stambreuk en sterft de boom in korte tijd. Helaas is er geen bestrijding mogelijk. Jammer genoeg zie je deze zwammen best veel!

Hierna weer teruggelopen naar de auto. Daar er verder weinig spannends te fotograferen viel besloot ik om nog even terug te keren naar de Panbossen waar ik vorige week zoveel mooie paddestoelen heb gezien.